Juffers (Damsels), deel I

Door Marten Staal

Naar aanleiding van het uitschrijven van een swap met als thema “Damsel Nymph” leek het me leuk om een stukje te schrijven over het te binden insect de Juffer. Wat achtergrond informatie is altijd handig en plaatst de te-binden-vlieg wat meer in perspectief.

Ontstaan

Meer dan 300 miljoen jaren geleden vond in de evolutionaire stamboom vanuit de klasse Insecta (de insecten) een afsplitsing plaats waaruit 2 zuster ordes ontstonden; de Ephemeroptera (kortlevende gevleugelden met daarin de haften en meivliegen) en de Odonata (de “getande” vliegen, de libelles). De libelles zijn wederom opgesplitst in 2 sub ordes te weten de Echte Libelles (Anisoptera, ongelijkvleugeligen) en de Juffers (Zygoptera, gelijkvleugeligen) en dat is de huidige stand van zaken in de evolutie. Ter info: Juffers heten in het Engels Damsels en Libelles Dragon flies.

Verschil tussen Juffers en Echte Libelles

De verklaring van de Latijnse namen van de sub-ordes (ongelijk- en gelijkvleugeligen) geven al iets weer van het verschil tussen de echte libelles en de juffers: iets met de vleugels, maar er is zijn meer verschillen. Vleugels. Libelles hebben 2 paar even grote vleugels, maar het achterste vleugelpaar zijn dicht bij het lichaam breder dan het voorste paar. De 2 paar vleugels van een Juffer zijn gelijkvormig en dunner dichter bij het lichaam.  Zithouding. Een juffer heeft zijn vleugels op zijn achterlijf dicht gevouwen als hij zit op een takje of rietstengel. Een Libelle houdt ze in ruststand gespreid. Ogen. Juffers en Libelles hebben allebei grote ogen. Die van de Libelle zijn vele malen groter dan die van de Juffer en ze beslaan bijna het gehele hoofd. De ogen van een juffer staan uit elkaar en zitten aan beide kanten van het hoofd. Lichaamsvorm. Libelles zijn over het algemeen groter dan Juffers en hebben een dik achterlijf. Juffers hebben een lang dun achterlijf. Onderstaande afbeelding geeft de verschillen duidelijk weer, behalve dat deze juffer is vergeten zijn vleugels naar achteren dicht te vouwen ;-).

Soorten Juffers en hun voorkomen

Wereldwijd zijn er ca. 2700 soorten juffers, waarvan er in Nederland en België 26 voorkomen. Deze 26 soorten komen uit 4 families. Deze families zijn de Beekjuffers (2 soorten), de Pantserjuffers (7 soorten), de waterjuffers (16 soorten) en de Breedscheenjuffers (1 soort). Hieronder een voorbeeld uit iedere familie.

De mannelijke Juffers zijn het felst gekleurd, terwijl de vrouwtjes valer van kleur zijn. Beekjuffers hebben over het algemeen donkere vleugels en een blauw/groen kleurig lijf. De meeste Pantserjuffers hebben een bruin lijf. Waterjuffers hebben een rood of helderblauw lijf en de Breedscheenjuffer heeft een vaal blauw lijf. Alle Juffers zijn jagende insecten, zowel als larve en als volwassen vliegend insect. Juffers zijn afhankelijk van zoet water. De aanwezigheid van Juffers duidt op een relatief hoge waterkwaliteit.

Levenscyclus

De levenscuclys van de Juffer verschilt niet met die van de Libelles en bestaat uit 3 stadia te weten ei, nimf/larve en volwassen vliegend insect. Tijdens en na de paring blijft het mannetje verbonden met het vrouwtje. Terwijl het vrouwtje eitjes legt blijft het mannetje bij haar om rivalen te verjagen. Eitjes worden op plantenmateriaal of in het water afgezet. Uit het eitje komt een pro-larve die uiteindelijk zijn uiteindelijke grootte krijgt. Dit onderwater-larve/nimf stadium kan wel een jaar duren. Uiteindelijk kruipt de nimf uit het water, tegen aanwezig materiaal, omhoog en verruilt dan het nimf stadium voor het volwassen vliegend stadium.

Nimf- vliegvisserij Vooral het nimf stadium kan interressant zijn voor ons als vliegvissers. De langste tijd van zijn leven brengt de Juffer door onder water als nimf. Het is een vraatzuchtige larve die vooral in de buurt van onderwater vegetatie leeft. Ze hebben meestal een olijfgroene kleur en hebben reeds de 2 prominent aanwezige ogen die ook bij het volwassen vliegend insect te zien zijn. Hieronder een weergave van de morfologie van deze nimf. Als je goed naar de plaatjes kijkt zie je ook al een vleugel-aanhef.

De uitgeschreven swap #18 Damsel Nymph zal verschijnen als Juffers (Damsels) deel II: Swap #18. Daarin kunnen we de interpretatie van de 5 swap-deelnemers van het thema de damsel Nymph

Dat ook het volwassen vliegend stadium van de Juffer niet veilig is voor sommige vissen bewijst het volgende filmpje (geluid aan voor een mooi effect).

Bronnen

https://natuurwijzer.naturalis.nl/leerobjecten/het-verschil-tussen-een-juffer-en-een-libel

https://www.vlinderstichting.nl/libellen/overzicht-libellen/?&pag=1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Juffers

https://www.reconnectwithnature.org/news-events/the-buzz/what-the-difference-dragonfly-vs-damselfly/